İran ve Rusya’nın Batı Hegemonyasını Kırma Ortaklığı

Orta Asya’dan Batı Asya’ya, Fars Körfezi’nden Karadeniz’e kadar, Tahran ve Moskova’nın kaderinin birbirine bağlı olduğu görülüyor.

İran ve Rusya, “Kapsamlı 20 Yıllık İşbirliği Anlaşması” olarak bilinen geniş kapsamlı bir işbirliği anlaşmasını imzalamaya ve uygulamaya yakınlar ve yetkililerin söylediğine göre, tamamlanması yakın.

Son on yıllarda bu iki Avrasya gücü, küresel ve bölgesel öneme sahip hayati ve stratejik konularda ortak paydada buluşabilmiştir. Orta Asya’dan Batı Asya’ya, Fars Körfezi’nden Karadeniz’e kadar, Tahran ve Moskova’nın kaderinin birbirine bağlı olduğu görülüyor.

Putin’in 2022’de Ukrayna’ya saldırının başlamasından sonra İran’a yaptığı ziyaret, Sovyet sonrası ülkeler dışındaki ilk ülkeye yaptığı ziyaretti ve Moskova’nın artık Batı’da stratejik bir ortak aramadığını ve tüm ortaklarını İran, Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri gibi bölgesel güçler ve Çin gibi bölge ötesi güçler arasından aradığını gösterdi. Bu arada, Rusya ve İran ilişkilerinin geçmişteki ilişkilerden çok daha fazlası olduğu görülüyor.

İran ve Rusya, nükleer programda ilerleme, konvansiyonel silahlar (füze, İHA, savaş uçağı) geliştirme programı, uzaya uydu gönderme ve ticari stratejik işbirliği (ticaret yolları vb.) gibi stratejik hedeflerin peşindedir ve genel olarak Batı’ya ve ideolojisine karşı tüm gücüyle direnmektedir.

İran’ın bölgedeki jeopolitik konumu ve Fars Körfezi, Umman Denizi ve Hazar Denizi’ne bağlantıları, İran’ı Rusya için coğrafi açıdan daha çekici kılan faktörlerden biri olmuştur.

Öte yandan Hindistan ve Rusya arasındaki ticaret hacmi 50 milyar doların üzerine çıktı ve iki ülke bunu 400 milyar dolara çıkarmayı planlıyor. Ancak Hindistan ve Rusya arasında mal ve enerji taşımacılığı güvenli bir koridora ihtiyaç duyuyor. Hem Hindistan hem de Rusya’nın İran’ı böyle güvenli bir koridor olarak gördüğü görülüyor.

İran, genel olarak ve özel konumu nedeniyle dünyanın büyük pazarlarını birbirine bağlayan bir bağlantı noktasıdır. Aslında, Hindistan Okyanusu ve Karadeniz’in birbirine bağlanması, Rusya için yaptırımsız koşullarda bile çok önemlidir ve bu önem yaptırımlar ve savaş sırasında iki katına çıkar. Moskova, can damarı İran’dan geçen bu koridor sayesinde nispeten çıkmazdan kurtulabilir ve kendisine işlek denizlere erişim sağlayabilir.

Tahran ve Moskova arasındaki güvenlik ve askeri işbirliğinin ABD ve müttefikleri için giderek büyüyen bir meydan okuma haline geldiği ve son yıllarda Moskova ve Tahran arasındaki işbirliğini bozmak için çaba sarf ettiği görülüyor.

Ukrayna savaşıyla birlikte Batı, Tahran’ın Moskova ile işbirliğini artırmasından endişe ediyor. İran, Ukrayna’ya yapılan Rus saldırısında tarafsız olduğunu defalarca dile getirdi ve Rusya ile güvenlik ve askeri işbirliği olmasına rağmen bu çatışmaya dahil olmadığını ve savaşın sona ermesini kesinlikle istediğini söyledi.

Avrupa Politika Analiz Merkezi’nde Rusya uzmanı Emil Audaliani’ye göre, İran ve Rusya arasındaki serbest ticaret odaklı anlaşma şu anda iki taraf için de çok önemli çünkü Batı liderliğindeki küresel düzeni değiştirmeyi amaçlayan bu iki Avrasya gücü arasındaki ilişkileri güçlendiriyor.