Yemen ve Rusya muamması
Pepe Escobar, The Cradle’da, Batı Asya’daki direniş karşısında Yemen’in stratejik manevralarını ve Ensarullah’ın askeri ilerlemelerini vurgulayarak Suudi Arabistan ve BAE ile süregelen çatışmanın yeniden canlanabileceğini yazdı.
Lübnan’dan yayın yapan Cradle’da yayımlanan makalenin yazarı analist Pepe Escobar, Rusya, İran ve Suudi Arabistan arasındaki jeopolitik dinamiklerin yarattığı zorluklara rağmen, eksiksiz bir bölgesel bakış açısı sağlamak için yaklaşan BRICS zirvesine Yemenli bir temsilcinin dahil edilmesinin önemini vurguluyor.
Yemen’in Batı Asya’nın Direniş Ekseni’nde dramatik bir şekilde yükselen rolünden Filistin’i savunmak için yaptığı muhteşem stratejik manevralar, küresel çoğunluk tarafından hevesle incelenen destansı bir maceranın hatlarını kazanıyor.
ABD Donanmasının Babülmendep ve Kızıldeniz’de eşi benzeri görülmemiş bir şekilde aşağılanması yetmezmiş gibi Ensarullah, yerli teknolojik gelişmede dikkate değer bir ilerleme olan Hatim-2 hipersonik füzesiyle bir İsrail gemisini hedef aldı.
Ensarullah’ın sergilediği bu muazzam stratejik-askeri ilerlemeler aynı zamanda Suudi Arabistan ve BAE’nin her zamanki ABD ve İngiltere desteğiyle 2015’te Yemen’e karşı başlattığı, her zaman kaynayan, bitmemiş savaşı ve ablukayı yeniden canlandırdı.
Riyad, Yemen direnişinden vebadan nefret eder gibi nefret ediyor. Yemen’in tanınmış başkenti Sana’a yerine, Aden’de oturan ve bir nevi ‘kurallara dayalı uluslararası düzen’ tarafından tanınan Ensarullah karşıtı bir ‘hükümeti’ destekliyor. Üstelik, rejim, Riyad’da lüks bir otelde oturuyor.
Ensarullah, esir alınan Suudi pilotların Suudi Arabistan’da tutuklu Hamas üyeleriyle takas edilmesini içeren bir esir takası için çok uğraştı. Riyad sadece reddetmekle kalmadı, aynı zamanda Yemen’e ve Yemen’den banka transferlerinin engelleneceği ve Sana’a’nın uluslararası havalimanı ile deniz limanlarının kapatılacağı tehdidinde bulundu.
Ensarullah’ın yanıtı sert oldu: Yemen bankacılığı engellenirse Suudi Arabistan bankacılık sistemi yok olur. Sana’a havaalanı hedef alınırsa aynı şey Suudi havaalanlarının da başına gelecektir.
Yani bir türlü bitmeyen savaş aniden ve kaygı verici bir şekilde yeniden rayına oturdu. Ensarullah tam bir ablukaya misilleme olarak Suudi Arabistan’ın petrol üretimini hedef almakta hiçbir sakınca görmeyecektir.
Yemen’in yepyeni füzeler ve deniz insansız hava araçlarıyla kanıtlanmış kabiliyeti göz önüne alındığında bunun küresel petrol piyasaları için sonuçları felaket olur.
İki heyet Moskova’ya geldi…
Yemen, ortaya çıkmakta olan çok kutuplu, çok düğümlü dünya bağlamında şiddetli bir direniş aktörünün klasik örneğini temsil ediyor. Bu da Yemen’in mücadelesi söz konusu olduğunda çok kutuplu ve çok modlu şampiyon Rusya’nın nerede durduğu sorusunu akla getiriyor.
Bu da bizi kısa süre önce Moskova’yı ziyaret eden iki Yemenli heyetin büyüleyici durumuna getiriyor.
Bunlardan biri, üst düzey bir Ensarullah yetkilisi başkanlığında, Moskova’da Rusya Devlet Başkanı’nın Orta Doğu (Batı Asya) ve Afrika Özel Temsilcisi Mikhail Bogdanov ile bir araya geldi.
Görüşmede sadece Gazze’de devam eden soykırım değil, Ensarullah’ın “Yemen’e yönelik Amerikan-İngiliz saldırganlığı” olarak tanımladığı ve aylardır Kızıldeniz’de İsrail’e bağlı ve İsrail’le bağlantılı gemilere yönelik Yemen operasyonlarını engellemeye çalışan -başarısızlıkla sonuçlanan- Batı donanma operasyonlarına atıfta bulunuldu. Bir misilleme kuşatması da diyebilirsiniz.
Yemenliler Ruslara deniz operasyonlarının “uluslararası seyrüsefere tehdit oluşturmadığı ya da kimseyi hedef almadığı, aksine Filistin halkını desteklediği ve Yemen’e yönelik Amerikan ve İngiliz hava saldırılarına karşılık verdiği” güvencesini verdi. Ansarallah Rusya’nın anlayışını övdü ve minnettarlığını dile getirdi:
”Rusya’nın Yemen’e yönelik Amerikan-İngiliz saldırganlığına karşı duruşu ve ülkemizdeki insani ve siyasi sürece verdiği destek. Ayrıca Yemen ile saldırgan ülkeler arasındaki gerilimi azaltma çabalarının sonuçlarını gözden geçirdik ve Yemen’in birliğini ve egemenliğini sağlayacak kapsamlı bir çözüme ulaşılması gerektiğinin altını çizdik.”
Tüm bunlar, Yemen siyasi süreç heyeti olarak tanımlanabilecek heyetle ilgilidir. Umman’da Rusya vizelerini almak için beklerken yolları başka bir Yemenli grupla kesişti: buna jeoekonomi heyeti diyelim.
Bu heyete Yemen Başbakanı Dr Abdulaziz Saleh bin Habtoor’un Sana’a’a’daki Ulusal Kurtuluş Hükümeti’nin özel danışmanı Dr Fuad al-Gaffari liderlik ediyordu.
Habtoor Yemen’in önde gelen entelektüellerinden biri ve Undeterred adlı olağanüstü kitabın yazarı: Yemen in the Face of Decisive Storm (Kararlılık Fırtınası Karşısında Yemen) adlı kitabın yazarı ve 2015 yılında “17 ülkeden oluşan düşmanca bir koalisyon tarafından” başlatılan, ABD ve AB tarafından tam desteklenen ve hava, deniz ve kara ablukalarıyla tamamlanan savaşın temel ayrıntılarını vurguluyor.
Başbakan, Yemen Merkez Bankası’nın Aden’e nakledilmesiyle başlayan ekonomik savaşı; ülke genelinde korkunç bir kolera salgınına yol açan biyolojik savaşı ve Arap Birliği’nin nasıl satın alınıp parasının ödendiğini anlatıyor. “Bunun, tarihteki tüm zengin Arap ülkelerinin en güçlü emperyalist ülkenin pelerini altında Arap Yarımadası’nın en yoksul ülkesine karşı kutsal olmayan bir koalisyonda bir araya geldiği ilk savaş” olduğunu vurguluyor.
Bu savaş henüz bitmiş değil. Yemen büyük acılar çekiyor. Büyük bir kıtlık hayaleti ortadan kalkmış değil. Dolayısıyla Dr. Gaffari’nin heyetinin odağı açıkça insani olmalı ve gıda güvenliği üzerine yoğunlaşmalıydı.
Yemen’in Rusya Tarım Bakanlığı’ndan neler beklediğini The Cradle’a anlattı:
”Rusya’dan ithal ve ihraç edecek gıdalarımız var. Rusya ile Yemen arasında Hudeyde limanında bir nakliye hattımız olmalı. Geçen ay başka bir Yemen heyeti Çin’deydi. İyi temaslar oldu ve şimdi bir anlaşma geliştiriyorlar. Buraya Başbakan’ın danışmanı olarak geldim ve Rusya’nın BRICS dönem başkanlığına paralel olarak Rusya ile aramızda bir tarım bağlantısı – ve gıda güvenliği bağlantısı – geliştirmenin önemini vurgulamak için geldim. Bu konuda Rusya’nın uzmanlığına ihtiyacımız var. Yemen’de ihraç etmek istediğimiz özel ürünlerimiz var – ve şu anda ABD ve Batı’nın boykotuyla mücadele ediyoruz. Avrupa’dan gelen ürünler yerine Rus ürünlerini istiyoruz.”
Gaffari ekliyor: “Bazı Rus ürünleri Yemen’e geliyor ama doğrudan gelmiyor. Körfez ülkelerinden ya da Afrika ülkelerinden geliyorlar. Ama Rus ürünü olarak değil. Yemen’de hiç Rus ürünü yok. Şimdi, 96 yıllık Rusya-Yemen ilişkilerinin ardından, Yemen kendisini bölgemizde iyi bir oyuncu olarak tanımlıyor. BRICS’in birleşme ve ABD modeline karşı mücadele etme zamanı geldi.”
Yemen’in BRICS hamlesi
Dr. Gaffari, Yemen’in olası jeoekonomik entegrasyonunun gerçekte ne anlama geldiğini de açıklıyor:
”Resmi temaslarımızdan iyi işaretler aldık ve Yemen Başbakanı da bunu memnuniyetle karşılıyor. Hedefimiz Moskova ile bir anlaşma yapmak. Bizim bir vizyonumuz var. Yemen’in kuzey ve güneyini tek bir demiryolunda nasıl bir araya getirebileceğimize dair bu vizyonu açıklamak istiyoruz. Bu bizi 15 yıl önce Rus Demiryollarının bir projesi olduğu döneme götürüyor. Petrol, gaz ve tarım yatırımlarını limanlara getiriyoruz. Belki Yemen bunu kendi başına 50 yılda yapabilir ama iyi bir yardımla bir ya da iki yılda yapabiliriz.”
Moskova’da Yemen’in BRICS üyeliğine başvurma arzusu ve bu konudaki tuzaklar hakkında da uzun bir görüşme yapıldığını söylüyor:
Yemen’de 10 yıldır BRICS’e yakın çalışıyoruz çünkü üye olma şansımız olursa bu vizyona inanıyoruz. BRICS’in ilerlemesi konusunda Başbakan’ın tek danışmanı benim. BRICS ile çalışmak istiyoruz. Şu anda elimizde altın bir fırsat var.
Sana’a’daki başbakanlık ofisi Rusya Dışişleri Bakanlığı’na BRICS’e katılma arzusunu ifade eden mektuplar gönderdi. Bu temaslar gelişirse Moskova Sana’a’yı Ekim ayında Kazan’da yapılacak BRICS zirvesine gözlemci olarak katılmaya davet edebilir.
Ancak Suudi Arabistan ve BAE’nin BRICS’e yakın zamanda üye olması Yemen’in çok kutuplu güç merkezine katılma yolunda bir engel teşkil eder mi?
Gaffari böyle düşünmüyor gibi görünüyor ve Yemen’in BRICS girişimini “Körfez’de güvenliğin tesis edilmesine” bağlıyor.
Gaffari, ”Emirlikler ve Suudiler artık BRICS’te. BRICS hepimizi bir araya getirebilir.” diye düşünüyor.
Dolayısıyla Dr. Gaffari’nin heyeti Rusya’yı çeşitli amaçlarla ziyaret etti: ortak bir tarım şirketi kurma fırsatını incelemek, ithalat ve ihracat fırsatlarını ve nakliye yöntemlerini görüşmek, BRICS’in tarımda ekonomik ortaklık stratejisi kapsamında işbirliğini görüşmek, Rusya’nın Batı ürünlerini boykot etme deneyimini öğrenmek; Yemen ürünlerinin, özellikle de kahve, bal ve pamuğun özgünlüğünü Rus pazarına tanıtmak ve Yemen barajlarından birinin inşasını görüşmek.
Bunlara önemli bir diplomatik hedefi de ekleyin: Yemenli bir temsilcinin yaklaşan BRICS zirvesine katılma olasılığını görüşmek. “Rusya’nın yanındayız. Rusya Yemen’de neler olduğuna dair tam bir resme sahip olmalı. Eğer Yemen zirvede yer almazsa bölgede bir şeyler eksik kalır.”
Moskova, Pekin ve Tahran kesinlikle aynı fikirde. Ancak o zaman da sert jeopolitik gerçeklik devreye giriyor. BRICS içinde İran ve Suudi Arabistan arasında son derece hassas bir jeopolitik dengeyi korumak zorunda kalan Rusya Federasyonu, Yemen bilmecesini çözmekten hâlâ uzak olabilir.
Çeviri: YDH
