İran ve küresel İHA gücü olmaya giden yol

İran, uluslararası yaptırımlara rağmen yerli üretim, stratejik planlama ve operasyonel deneyimle İHA teknolojisinde küresel bir güç haline gelmiştir. Geniş model yelpazesi ve etkili performansıyla dikkat çeken İran İHA’ları, askeri ve sivil alanlarda oyun değiştirici bir rol oynamaktadır.

Günümüzde İran İslam Cumhuriyeti, insansız hava araçları (İHA) alanında dünya çapında bir güç haline gelmiş ve bu yükselişi durdurmak için emperyalist güçler, yaptırımlar ve uluslararası baskılar da dahil olmak üzere hiçbir girişimden kaçınmamıştır.

Dünya genelindeki İHA üretim süreci ve bu teknolojinin ilerleme hızını incelediğimizde, bu alandaki küresel faaliyetlerin geçmişinin bir asırdan fazla olduğunu görmekteyiz. Buna karşın, İran İslam Cumhuriyeti, bu stratejik alanda sadece yaklaşık 30-35 yıldır faaliyet göstermekte olup, Batılı uzmanların ve analistlerin de kabul ettiği üzere, dünyanın önde gelen İHA güçlerinden biri haline gelmiştir.

Bu inceleme, İran’ın İHA teknolojisindeki bilgi birikimi ve ilerleme hızının, dünya genelindeki İHA üretimi ve gelişimine kıyasla kayda değer bir orana sahip olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Bu hızlı ilerleme, özellikle askeri alanda olmak üzere, bölgesel ve küresel düzeyde birçok denklemi değiştirmeyi başarmıştır.

İHA Üretimi ve Teknolojik Gelişim Süreci

Son yıllarda İHA üretiminde önemli ilerlemeler kaydedilmiş olsa da, bu alandaki faaliyetlerin tarihi bir asırdan fazladır. İlk insansız hava aracı, 1913 yılında uçurulmuş ancak bu girişim pek başarılı olmamıştır.

İkinci Dünya Savaşı sırasında, 1 Eylül 1939’dan 2 Eylül 1945’e kadar, ilk radyo kontrollü insansız hava aracı geliştirilmiştir. Bu dönemde geliştirilen bir diğer önemli İHA modeli ise V-1 uçak bombası, nam-ı diğer “uçan bomba” olmuştur. Almanlar, bu teknolojiyle Londra’nın savunma hatlarını aşmayı ve şehri bombalamayı başarmışlardır.

Dünyada İHA üretimi ve donanımı alanında en büyük yatırımları ABD Savunma Bakanlığı yapmıştır. 1990 ile 1995 yılları arasında yalnızca beş yıllık bir sürede, İHA tasarımı, üretimi ve donanımı için yaklaşık 3 milyar dolar harcanmıştır. Bu konu, ABD’nin bu alanda diğer ülkelerden çok daha büyük bir bütçe ayırdığını göstermektedir.

Amerikalılar, 1955-1975 yılları arasında gerçekleşen Vietnam Savaşı’nda insansız hava araçlarını (İHA) yaygın bir şekilde kullanmışlardır. Bu savaş, İHA’ların askeri alandaki önemini ilk kez net bir şekilde ortaya koyduğu dönem olmuştur. ABD ordusu, bu savaş sırasında Vietnam üzerinde 3.435 keşif uçuşu gerçekleştirmiştir.

1973 yılında Arap-İsrail Savaşı sırasında Siyonist rejimin insansız hava araçlarını kullanması, ABD’nin bu alandaki çalışmalarını hızlandırmasına neden olmuştur. Savaştan sadece bir yıl sonra ABD ordusu, İHA üretim projelerine başlamıştır. Amerikan Donanması, 1985 yılında İsrail yapımı “Pioneer” İHA’sını savaş gemilerinde hedef tespiti ve takibi için kullanmıştır.

Rusya ise İHA çalışmalarına 1920 yılında başlamış ve İkinci Dünya Savaşı sırasında bazı insansız hava araçlarını denemiştir. Ancak bu girişimler başarılı olmamıştır. 1950 yılında tekrar bu konuya yönelen Rusya, jet motorlu İHA’lar (UAV) üretmeyi başarmıştır.

İran’ın İHA Üretimi ve Gelişim Süreci

Dünyada insansız hava araçlarının (İHA) üretimi ve kullanımı, yalnızca birkaç gelişmiş ülkenin tekelinde bulunmuş ve bu alandaki çalışmaların tarihi bir asrı aşkın bir süreye dayanmıştır. Günümüzde ise İHA’lar bu ülkelerde geniş bir kullanım alanına sahiptir ve sanayi dahil birçok sektörde aktif olarak kullanılmaktadır. Ancak, İran’da bu sektörün geçmişi oldukça yenidir ve İHA üretimi alanındaki faaliyetler henüz yarım asırlık bir geçmişe sahip değildir.

Yaklaşık otuz yıl önce, İran İslam Cumhuriyeti’nin mühendisleri ve uzmanları İHA tasarımı, üretimi ve kullanımına yönelik ciddi adımlar atmaya başlamışlardır. Ancak, bu kısa süre zarfında elde edilen başarılar oldukça dikkat çekici olmuştur ve İran, bu alanda önemli bir ilerleme kaydetmiştir.

İran’da İHA üretimi, İslam Devrimi’nden önceki döneme kadar uzanmaktadır. O dönemde, on yıllık bir program çerçevesinde İHA üretimine başlanması planlanmış ve bu sanayinin 1981 yılında faaliyete geçmesi öngörülmüştü. Ancak İslam Devrimi sonrasında bu projede bir duraklama yaşanmıştır. Buna rağmen, çalışmalar sonunda “Kudüs Havacılık Endüstrisi”nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır. Bu şirket, İran Savunma Bakanlığı’na bağlı Havacılık Endüstrisi Kurumu bünyesinde faaliyet gösteren önemli bir yapıdır ve 1985 yılında İran-Irak Savaşı sırasında uzaktan kumandalı İHA’ların tasarımı ve üretimi amacıyla kurulmuştur.

Kudüs Havacılık Endüstrisi, İHA’ların askeri ve stratejik öneminin farkına vararak bu sektöre adım atmıştır. Şirket, keşif ve gözetleme görevleri için tasarladığı ve ürettiği İHA’ları, İran-Irak Savaşı sırasında Kerbela-5 ve Velfecr-8 gibi büyük operasyonlarda kullanarak düşman hakkında değerli bilgiler elde etmiştir.

Savaş sonrası dönemde Kudüs Havacılık Endüstrisi, insansız hava aracı üretimine ara vermeden devam etmiştir. Bu çalışmaların en önemli sonucu, İran’ın en bilinen İHA serilerinden biri olan Muhacir modelidir. Muhacir’in ilk versiyonları savaşın son yıllarında tasarlanmış, sonraki dönemlerde ise daha gelişmiş modelleri üretilmiştir. Özellikle Muhacir-4 ve daha sonra geliştirilen Muhacir-6, İran’ın keşif ve gözetleme alanındaki en başarılı İHA’ları arasında yer almıştır.

2000’li yılların başında Kuds Havacılık Endüstrisi, Muhacir-4 ve Ababil-3 modellerini tasarlamış ve üretmiştir. Bu iki model, İran’ın en başarılı keşif İHA’ları arasında yer almış ve ülkenin silahlı kuvvetlerinde geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Hatta bu araçların bir kısmı, İran dışındaki bazı ülkelere de ihraç edilmiştir.

Kudüs Havacılık Endüstrisi’nin yanı sıra, İran’ın diğer bir önemli kuruluşu olan Şahid Havacılık Araştırma Merkezi, İHA geliştirme çalışmalarında aktif bir rol oynamaktadır. Bu iki kuruluş, İran Uçak Üretim Endüstrisi (HESA) ile iş birliği yaparak modern bir aerodinamik tasarıma ve V kuyruk yapısına sahip HESA 100 modelini üretmiştir. Daha sonra bu modelin gelişmiş versiyonu olan Şahid 123, 2005 yılında İsfahan’ın Şahinşehr bölgesinde ilk uçuşunu gerçekleştirmiş ve 2009 yılında seri üretimine başlanmıştır.

Şahid 123, İran’ın İHA teknolojisinde önemli bir atılım yapmasının temelini oluşturdu. Bu model, Şahid 129‘un geliştirilmesinde bir zemin sağladı. Şahid 129’un ilk prototipi, 2012 yılı Mart ayında İsfahan’daki Bedr Havalimanı’nda uçuş gerçekleştirdi. Bir sonraki prototip, Haziran 2012’de uçuruldu ve önceki modelden farklı olarak katlanabilir iniş takımlarına sahipti.

2012’den önce İran’ın İHA teknolojisi konusundaki yetenekleri ve uluslararası düzeydeki konumu hakkında sınırlı bilgi bulunmaktaydı. Ancak, Şubat 2012’de İran Savunma Bakanlığı Araştırma ve Sanayi İşleri eski yardımcısı Muhammed İslami, devlet televizyonunda yayınlanan “Süreyya” programında İran’ın İHA teknolojisinde dünyadaki ilk beş ülke arasında yer aldığını duyurdu. Bu program, Amerika’ya ait gelişmiş RQ-170 Sentinel İHA’sının ele geçirilmesinden sonra İran’ın bu teknoloji üzerindeki çalışmalarını sergilemeyi amaçlıyordu. İslami, İran’ın birçok askeri teknoloji alanında dünyadaki ilk 10 ülke arasında olduğunu ve İHA teknolojisinde ise ilk 5 ülke arasında yer aldığını belirtti.

Bu programda ayrıca, İran’ın Amerikan yapımı ScanEagle İHA’sını 17 Aralık 2012 sağ salim ele geçirmesi sonrası elde edilen başarılar da paylaşıldı. ScanEagle’ın üretim hattının kurulması ve bu teknolojinin geniş çaplı kullanıma hazır hale getirilmesi, İran’ın İHA alanındaki yetkinliğini daha da pekiştirdi.

İran 111 Yıllık Bir Süreci yaklaşık 30 Yılda Kat Etti

Bu açıklamalar büyük bir öneme sahipti ve herkesin şaşkınlığını uyandırdı. Çünkü Savunma Bakanlığı’nın o zamanki Araştırma ve Sanayi İşleri Yardımcısı Muhammed İslami’ye göre, İran, 1985 yılında başladığı faaliyetleriyle yalnızca 30-35 yıl gibi kısa bir sürede, 8 yıllık İran-Irak Savaşı ve kapsamlı yaptırımlara rağmen, yerli bilgi ve yeteneklere dayanarak bu alandaki 70 yılı aşkın farkı kapatmış ve dünyanın en iyi 5 gücü arasında yer almayı başarmıştı. Gerçekten de İran İslam Cumhuriyeti, gelişmiş ülkelerin bir asırdan fazla sürede kat ettiği yolu sadece 30-35 yılda kat etmeyi başarmıştı.

İran Hava Uzay Kuvvetleri Komutanı General Emir Ali Hacızade de Kasım 2018’de İran’ın İHA teknolojisindeki dünya sıralamasına ilişkin şu açıklamayı yaptı: “Bugün biz bölgesel düzeyde birinci, küresel düzeyde ise İHA alanında ilk 4-5 ülke arasındayız.”

Hacızade ayrıca Kasım 2018’de Kazvin eyaletindeki 3 bin şehit için düzenlenen ulusal kongrede İran’ın savunma ve İHA gücünü vurgulayarak şunları söyledi: “Bugün insansız hava araçları alanında dünya ülkelerinin çok önündeyiz. Savunma ve askeri ürünlerimizin çoğu İran’ın özgün fikirlerinden doğmaktadır. Örneğin, İran yapımı bombalama yeteneğine sahip İHA’lar uzak mesafelerde hedeflerini başarıyla vurabilmekte ve geri dönebilmektedir.”

Genel olarak İran’ın faaliyetlerini diğer ülkelerle karşılaştıracak olursak, yukarıda belirtildiği gibi, ilk insansız hava aracı 1913 yılında uçmuş ve bu araçlar ilk kez İkinci Dünya Savaşı sırasında, 1939-1945 yılları arasında askeri alanda kullanılmıştır.

İşte İran’da üretilen en önemli İHA’lardan bazılarına değineceğiz:

Muhacir İHA

Muhacir, İran’ın askeri insansız hava araçlarından biridir ve üretimine İran-Irak Savaşı yıllarında başlanmıştır. Bugüne kadar birçok farklı nesil ile tasarlanmış ve üretilmiştir. Muhacir ailesi, Savunma Dönemi’nin İHA şehitlerinden biri olan Şehit Ali Asgar Muhacir’in anısına bu isimle adlandırılmıştır. Muhacir İHA nesilleri şu şekildedir ve ilerleyen bölümlerde her birinin özelliklerine yer verilecektir.

Muhacir 1

Muhacir 1, İran-Irak Savaşı yıllarında üretilmiştir. Bu modelin ilk versiyonları, 1990’lı yılların sonlarında (1370’ler Hicri Şemsi) Afganistan’daki iç savaş sırasında keşif görevleri için kullanılmıştır. Ayrıca, hava tabanlı bir platform olarak RPG-7 roketlerinin fırlatılması için test edilmiştir.

Muhacir 2

Savunma Dönemi sonrasında, 1990’lı yıllarda Muhacir 2, hava gözetleme ve keşif operasyonları için geliştirilmiştir. Bu İHA, düşük radar izi sayesinde düşman radarlarından gizlenerek hedeflere yaklaşabilir ve istenen bilgileri toplayabilir.

Muhacir 2, yarı otomatik veya tamamen otomatik bir elektronik kontrol ve yönlendirme sistemine sahiptir. Bu özellikleriyle operasyonel, araştırma ve keşif görevleri için tasarlanmıştır.

Yeni Muhacir 2

Muhacir 2’nin geliştirilmiş versiyonu olan Yeni Muhacir 2, daha gelişmiş bir performansa ve yenilikçi özelliklere sahiptir. Bu model, önceki versiyonlarına göre daha etkin ve kapsamlı görevler üstlenebilecek şekilde tasarlanmıştır.

Yeni Muhacir 2, görünüm, boyut ve ağırlık açısından Muhacir 2 ile aynıdır. Ancak, bu modelde birçok özellik, özellikle uçuş süresi ve operasyonel menzil gibi yetenekler güncellenmiş ve geliştirilmiştir.

Yeni Muhacir 2 Özellikleri

Yer tabanlı fırlatma platformlarından atılabilir.

Operasyonel menzil: 150 kilometre

Uçuş süresi: 6 saat

Uzunluk: 2,9 metre

Kanat açıklığı: 3 metre

Maksimum hız: 200 kilometre/saat

Maksimum irtifa: 3.300 metre üzeri

Keşif operasyon menzili: 50 kilometre

Kalkış ağırlığı: 85 kilogram

Motor gücü: 10 beygir

Maksimum 120 kilometre/saat hızla 2 kilometre irtifada uçma kapasitesine sahiptir.

Yeni Muhacir 2, önceden tanımlanmış 99 farklı noktayı programlama yeteneğine sahiptir ve yer kontrol merkezi tarafından yönlendirilip kontrol edilebilir. Çekilen görüntüler anlık olarak kontrol ve komuta merkezine iletilebilir.

Bu İHA, 1 metre çözünürlükle görüntü yakalayabilen kızılötesi ve video kameralar taşıma kapasitesine sahiptir. Muhacir 2 Novin’in diğer özellikleri arasında:

Hava keşif ve savaş alanı gözetimi

Sınır devriyesi

Konum fotoğrafları çekimi

Topçu atışı ayarı

Trafik kontrolü

yer almaktadır.

Muhacir 3

Muhacir 3, Muhacir 2’ye kıyasla daha uzun menzil ve uçuş süresine sahiptir.

Bu İHA’ya ilişkin belirtilen özellikler şunlardır:

Muhacir 3, sıfır uzunlukta bir raydan JATO fırlatıcıyla veya tekerlek kullanarak pist üzerinden kalkış yapabilir.

Motoru, önceki modellerde olduğu gibi itici pervaneli bir motordur ve gövdenin arka kısmına monte edilmiştir.

İniş (geri kazanım) genellikle paraşüt veya iniş takımı ile gerçekleştirilir. Ancak, iniş takımları sabit türde olup hava direncini artırmaktadır. Muhacir 3’ün bir versiyonu, iniş takımları yerine hava yastığı sistemi ile donatılmıştır.

Maksimum hızı: 180 kilometre/saat

Uçuş süresi: Yaklaşık 3 saat

Bu özellikler, Muhacir 3’ün daha fazla operasyonel kapasiteye ve kullanım esnekliğine sahip bir model olduğunu göstermektedir.

Muhacir 4

Muhacir 4, önceki modellerden daha gelişmiş bir tasarıma sahiptir ve hava gözetleme ile 150 kilometreye kadar hedeflerin keşfi için geliştirilmiştir. Kanat ve gövde tasarımındaki değişiklikler, bu İHA’nın operasyonel verimliliğini ve etkinliğini artırmıştır.

Muhacir 4’ün öne çıkan avantajları:

Düşük radar izi,

Uçak ön yüzey alanının azaltılması,

Kalkış sırasında yerden destek etkisi,

İndüklenmiş sürüklenmenin (drag) azalması.

Bu İHA, maksimum 180 kilometre/saat hızla uçabilir ve uçuş süresi 5 ila 7 saat arasındadır. Farklı hava koşullarında görev yapabilme yeteneğine sahiptir. İniş, paraşüt veya iniş takımları ile gerçekleştirilebilir.

Muhacir 4 temel alınarak farklı versiyonlar üretilmiştir:

Şahin (Kara Kuvvetleri için),

Sadık (Devrim Muhafızları Deniz Kuvvetleri için),

Fotogrametri İHA’sı,

Hava-hava füzesi taşıyan modeller.

Bunlar, Muhacir 4 ile bazı tasarım farklılıkları göstermektedir. Ayrıca, bu modelin sivil kullanım alanlarından biri olan trafik kontrolü, yakın zamanda Trafik Polisi tarafından kullanılmaya başlanmıştır.

Muhacir 6 İHA

Muhacir 6, taktik ve muharip sınıfına giren Muhacir ailesinin en yeni nesil insansız hava aracıdır. Bu model, 2017 yılının Nisan ayında, Savunma Bakanlığı ve Silahlı Kuvvetler Destek Bakanlığı’nın savunma başarılarını sergilediği bir fuarda Cumhurbaşkanı’nın ziyareti sırasında tanıtılmıştır.

Daha sonra Muhacir 6, aynı yıl düzenlenen Rusya’nın MAKS 2017 Havacılık Fuarı’nda uluslararası kamuoyunun beğenisine sunulmuştur.

Muhacir 6, esneklik ve geliştirilebilirlik prensiplerine dayalı olarak Savunma Bakanlığı’na bağlı Havacılık Endüstrisi Kurumu tarafından tasarlanmış ve Devrim Muhafızları ile Ordu’nun kullanımına sunulmuştur. Bu İHA, İran sınır bölgelerinin kontrolü ve izlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Muhacir 6, önceki Muhacir modellerine göre tasarım açısından önemli değişiklikler içermektedir.

• Kanat tasarımı, gövdenin üst kısmına monte edilmiştir ve kanat açıklığı yaklaşık 5,5 metre, yüzey alanı ise 10 metrekaredir.
• 200 kilometre operasyonel menzile sahiptir ve 18 bin feet (5.486 metre) yükseklikte görev yapabilmektedir.
• Maksimum hız: 200 kilometre/saat.
• Uçuş süresi: En az 12 saat.
• Operasyonel menzil: Yaklaşık 2.000 kilometre.

Muhacir 6, Ogab-10 (Kartal-10) tipi elektro-optik sistemle donatılmıştır ve stabilize edilmiş bir özgün görüntüleme sistemi içermektedir. Burun kısmına monte edilmiş bir önden izleme kamerasının yanı sıra, kanatlarının altına yerleştirilmiş iki adet termal ve elektro-optik yönlendirmeli akıllı Kaim bombası bulunmaktadır.

Bu İHA, görüntüleme cihazlarının yanı sıra, 40 kilogramdan fazla savaş mühimmatı taşıyabilir. Taşıyabildiği mühimmatlar arasında:

• Kaim akıllı bombası (elektro-optik ve elektronik harp karşıtı özellikler),
• Lazer güdümlü füzeler,
• Güdümlü ve serbest düşüş bombaları.

Muhacir 6 ayrıca, geniş operasyonel menzili ile keşif, gözetleme ve savaş görevlerini etkili bir şekilde yerine getirebilme kabiliyetine sahiptir. Komutanlar, bu İHA’nın sağladığı imkanlarla hedefleri keşfedebilir, gözetleyebilir ve imha edebilirler.

Bu İHA, gündüz ve gece operasyonlarında, gerçek zamanlı görüntü aktarımı yaparak operasyonel ortamın tam kontrolünü sağlar. Ayrıca, kısa pistlerden iniş-kalkış yapabilme yeteneğiyle dikkat çeker.

Elektronik optik, lazer ve kızılötesi tanımlama sistemleri, düşman elektronik sistemlerini dinleme yeteneği, elektronik harp karşıtı sistemler, otomatik tanımlama ve otomatik iniş-kalkış sistemleri ile Muhacir 6, gelişmiş ve etkili bir İHA olarak kabul edilmektedir.

Hedeflere yönlendirilmiş mühimmatlar taşıyabilme kabiliyeti, Muhacir 6’yı hem sabit hem de hareketli hedeflere karşı operasyonlarda etkili bir araç haline getirmiştir.

Temmuz 2019’da, Muhacir 6, sınır ötesi bir operasyonla Irak Kürdistanı’ndaki teröristlerin mevzilerini tespit etmiş ve Kaim akıllı bombaları kullanarak bu mevzileri başarıyla bombalamıştır. Bu operasyon, İHA’nın etkinliğini bir kez daha kanıtlamıştır.

Muhacir 10

Muhacir 10, Muhacir ailesinin en son üyesi olup, Savunma Bakanlığı tarafından üretilmiştir. Bu İHA’nın hızı 200 kilometre/saatin üzerindedir ve 2.000 kilometreye kadar uçuş gerçekleştirebilmektedir. Bu özellikleriyle Muhacir 10, istisnai bir İHA olarak değerlendirilmektedir

Muhacir 10, üzerine iletişim ve radar ekipmanları monte edilmesi durumunda keşif uçağı olarak da görev yapabilen, son derece gelişmiş bir İHA’dır. Bu modelin başlıca özellikleri: maksimum uçuş süresi 24 saat, uçuş yüksekliği 7.000 metre, operasyonel menzil 2.000 kilometre, yakıt kapasitesi 450 litre, maksimum taşıma kapasitesi 300 kilogram ve maksimum hız 210 kilometre/saat. Muhacir 10, çeşitli mühimmat ve bombalar taşıma yeteneğine sahiptir. Bu mühimmatlar arasında Kaim, Elmas ve Dastvareh bombaları bulunmaktadır. Ayrıca, bu İHA elektronik harp sistemleri ve bilgi hakimiyeti sağlayan donanımlarla donatılmıştır. Bu gelişmiş özellikleriyle Muhacir 10, İran’ın en ileri düzey İHA’larından biridir.

İran’ın Simurg İHA’sı

Simurg, diğer adıyla Şahid 171, İran yapımı bir insansız hava aracı olup, Amerikan RQ-170 İHA’sının tersine mühendislik yöntemiyle geliştirilmiş bir modelidir. Bu İHA, 12 Mayıs 2014 tarihinde İran Devrim Muhafızları Hava-Uzay Kuvvetleri tarafından tanıtılmıştır.

Simurg İHA’nın itici gücü, General Electric’in TF34 motorundan sağlanmaktadır. Hız aralığı 800-970 kilometre/saat olan bu İHA’nın gövde yüksekliği 3 metre, kanat açıklığı 13 metre ve uçuş irtifası 15.000 metredir. Ayrıca Simurg, 4.400 kilometrelik bir menzile sahiptir.

Fotros İHA

Kasım 2018’in sonlarında, Susengerd’in işgalden kurtuluşunun yıl dönümü anısına İsfahan’da düzenlenen bir törende, İran İslam Cumhuriyeti’nin en stratejik insansız hava aracı olarak tanımlanan Fotros tanıtıldı.

Bu tören, eski Savunma Bakanı General Dehgn ve eski Savunma Bakan Yardımcısı General Hatemi’nin katılımıyla gerçekleşti. Fotros adı, Yüce Allah’ın Hz. Hüseyin’in doğumu münasebetiyle iyileştirdiği bir meleğin adından alınmıştır ve bu isim, ülkenin en büyük gövdeye sahip İHA’sına verilmiştir.

Fotros, Serir, Hemaseh ve Şahid 129 İHA’larından sonra İran’ın tanıttığı dördüncü muharip İHA ve orta irtifa-uzun menzil (MALE) sınıfındaki ikinci modeldir.

Arash 2 İHA

Arash 2, 2.000 kilometre menzile sahip İran yapımı bir insansız hava aracı olup, İran İslam Cumhuriyeti Ordusu uzmanları tarafından tasarlanmış ve üretilmiştir.

Bu İHA, pistonlu bir motor kullanmakta ve silindirik bir gövdeye sahip olup dikey bir kuyruğu bulunmaktadır. Kanatları gövdenin arka kısmında yer almaktadır. Arash, kalkış için JATO (Jet Assisted Take-Off) sistemi kullanmaktadır. Bu sayede, pist kullanmadan kalkış yapabilmekte ve farklı coğrafi ortamlarda operasyonel esneklik sunmaktadır.

Arash 2, hareketli fırlatma platformları ile hedeflere doğru uçurulabilmekte ve bu özelliği sayesinde yüksek hareket kabiliyeti olan taktik bir İHA haline gelmiştir. Bu özellikleri, operatörlere, İHA’yı çeşitli coğrafi ortamlarda etkin bir şekilde kullanma imkanı sağlamaktadır.

Arash 2 İHA Genel Özellikleri:

Uzunluk: Yaklaşık 4,5 metre

Kanat açıklığı: Yaklaşık 4 metre

Servis tavanı: 3.657 metre

Motor: MD550 veya MDSO-4-520 “Tofan” motoru, 50 beygir gücünde

Maksimum hız: 185 kilometre/saat

Menzil: 2.000 kilometre

Ağırlık: Yaklaşık 200 kilogram

Şahid İHA Ailesi

Şahid İHA’ları, Şahid 129, Şahid 136, Şahid 171, Şahid 181, Şahid 191 ve Şahid 161 gibi farklı modelleri içerir. Şahid 147 de yakın zamanda Devrim Muhafızları Hava-Uzay Kuvvetleri tarafından ve İran İslam Devrimi Lideri’nin huzurunda tanıtılan bir İHA’dır.

Şahid 131 ve Şahid 136 İHA’ları

Şahid 131 ve Şahid 136, ilk kez İran Devrim Muhafızları Hava-Uzay Kuvvetleri’nin Peygamber-i Azam 15 tatbikatında hedeflerin imha edildiği görüntülerle tanıtılmıştır. Bu İHA’lar daha sonra Peygamber-i Azam 17 tatbikatında, Dimona nükleer santralinin simüle edilmiş bir hedefe saldırı görevlerinde önemli bir rol oynamış ve yüksek doğruluklarını göstermiştir.

Şahid 131 ve Şahid 136, delta kanat (üçgen şekilli) gövdeleri ve pistonlu motorları ile dikkat çeken İran yapımı kamikaze İHA’lardır. Her iki İHA benzer görünse de, Şahid 131, Şahid 136’dan daha küçük boyutlara sahiptir ve bu nedenle bazı performans ve tasarım özellikleri farklılık göstermektedir.

Şahid 136’nın gövde genişliği yaklaşık 2,5 metre, uzunluğu ise 3,5 metredir. Şahid 131, yaklaşık 2,2 metre genişlik ve 2,6 metre uzunluğa sahiptir. Şahid 136’nın menzili yaklaşık 2.000 kilometre iken, Şahid 131’in menzili 900 kilometre civarındadır. Bu İHA’lar sırasıyla 50 kilogram ve 15 kilogram ağırlığında savaş başlıkları taşıyabilmektedir.

Bu İHA’ların küresel ünü, özellikle Yemen’de Ensarullah tarafından kullanılan Va’id 1 ve 2 modelleri ile artmıştır. Ayrıca, Rusya ordusu tarafından Ukrayna’da kullanılan Geran 1 ve 2 isimli benzer modellerle dünya gündemine gelmiştir.

Bu İHA’lar, İran Devrim Muhafızları Kara Kuvvetleri tarafından Irak’ın kuzeyindeki ayrılıkçı gruplara yönelik operasyonlarda da etkili bir şekilde kullanılmıştır. Gösterdikleri performans, bu İHA’ların operasyonel yeteneklerini ve savaş alanındaki önemini bir kez daha kanıtlamıştır.

Şahid 238

Farklı operasyonlarda bu İHA’ların kullanımından elde edilen tecrübeler ve tespit edilen bazı zayıf noktalar, bu kez jet motorlu yeni bir model olan Şahid 238’in geliştirilmesine yol açtı. Bu yeni İHA, ilk kez İran Devrim Lideri’nin Devrim Muhafızları Hava-Uzay Kuvvetleri’nin başarılarını sergilediği bir fuarı ziyaretinde tanıtıldı. Şahid 238, üç farklı türde üretildi: termal algılayıcı, optik sensörlü ve sensörsüz modeller.

Şahid 107

Bazı gayri resmi kaynakların bilgiler yayınladığı ve İran’ın bu modeli Rusya’ya sağladığını iddia ettiği bir diğer insansız hava aracı ise Şahid 107’dir. Söylenenlere göre, Şahid 107, çok amaçlı bir İHA’dır ve kamikaze görevlerinin yanı sıra, muharip ya da keşif İHA’sı olarak da kullanılabilmektedir.

Şahid 101

Bu İHA hakkında bilgiler yakın zamanda yayınlanmış olmasına rağmen, İran’da henüz resmi olarak tanıtılmamıştır. Görselleri ve adı, yabancı medya tarafından İran’ın Rusya’ya verdiği yeni bir İHA olarak paylaşılmıştır.

Şahid 129

Şahid 129, keşif ve muharip bir İHA’dır. 8 metre uzunluğunda, 3.1 metre yüksekliğinde ve kanat açıklığı 16 metredir. Gövde, kompozit malzeme ve alüminyum yapıdan yapılmıştır. Şahid 129, Rotax 914 adlı gelişmiş dört silindirli pistonlu bir motorla donatılmıştır. Bu İHA, toplam 400 kilogram ağırlığında 4 adet akıllı Sadid 345 füzesi taşıyabilir.

Şahid Havacılık Endüstrisi mühendisleri, hem hareketli hem de sabit kara hedeflerine karşı kullanılabilen Sadid 361 füzesini tasarlayıp üretmiştir. Roket motoru olmayan akıllı bomba versiyonu Sadid 341 olarak adlandırılmıştır. Yan kanatçıklar eklendiğinde bu model Sadid 345 olarak adlandırılmış ve Şahid 129’un ana silahı haline gelmiştir. İHA’nın motor pervanesi üç kanatlı, kuyruğu ise V şeklinde tasarlanmıştır.

İHA’nın iniş takımları katlanabilir özelliktedir. Kontrol ve iletişim sistemi, İran’ın SaIran şirketi tarafından geliştirilmiş, gözlem ve hedefleme kamerası ise Ogab-6 adıyla İran Optik Endüstrisi tarafından üretilmiştir. Daha sonra, Şahid 129’un yeni bir modeli tanıtılmış ve bu versiyonda uydu yönlendirme sistemi eklenmiştir.

İran, günümüzde çeşitli İHA türlerinin tasarımı, geliştirilmesi ve üretimi konusunda ilerleme kaydeden dünyadaki az sayıdaki ülkelerden biridir. İHA’ların kara, hava ve deniz savaş alanlarında ve sivil alanlarda artan önemi göz önüne alındığında, bu teknolojinin geliştirilmesi giderek daha büyük bir önem kazanmaktadır.

Şahid 136

Şahid 136, İran tarafından geliştirilen ekonomik ve yüksek yıkım gücüne sahip bir kamikaze İHA’dır. 2021 yılında tanıtılmış olan bu İHA, birden fazla İHA’nın aynı anda fırlatılabildiği yeni bir çoklu fırlatma yöntemi ile öne çıkmaktadır. Bu yöntem, birçok İHA’nın koordineli bir şekilde hedeflere saldırmasını sağlamaktadır.

Şahid 136’nın özellikleri:

Uzunluk: 3,5 metre

Kanat açıklığı: 2,5 metre

Ağırlık: 200 kilogram

Maksimum hız: 185 kilometre/saat

Menzil: 2.000 kilometre

Şahid 136, aynı anda 5 kamikaze İHA’yı taşıyıp fırlatma kapasitesine sahiptir. Fırlatma sisteminin yüksek hareket kabiliyeti, bu sistemin hızlı bir şekilde kurulmasını ve İHA’ların fırlatılmasından sonra sistemin güvenli bir şekilde mevzisini değiştirmesini mümkün kılar. Bu özellik, kullanıcıların düşman sistemleri tarafından tespit edilip hedef alınmasını önlemede etkili bir koruma sağlar.

Bu İHA’nın dikkat çeken bir diğer yanı ise, Çin, Türkiye ve Rusya gibi üç ülkenin Şahid 136’dan kopyalar üretmiş olmasıdır. Bu durum, Şahid 136’nın ne denli etkili ve yenilikçi bir sistem olduğunun göstergesi olarak değerlendirilmektedir.

Şahid 171

Şahid 171, diğer adıyla Simurg, tamamen RQ-170 modelinden esinlenerek geliştirilmiş bir İHA’dır. Bu İHA, Tolou-14 isimli bir turbofan motor kullanmaktadır. Bu motor, mini turbojet Tolou-4’ün turbofan motor olarak dönüştürülmesiyle geliştirilmiştir. Şahid 171, turbofan motoru sayesinde 10 saatlik uçuş süresine ve 4.400 kilometrelik menzile sahiptir. Ayrıca 40.000 feet (12.000 metre) irtifada uçabilir, maksimum kalkış ağırlığı 3.070 kilogram ve maksimum hızı 460 kilometre/saat olarak belirtilmiştir.

Şahid 171, RQ-170 gibi, radar kesitini azaltmak için termal kamerasını koruyan bir kalkan kullanır. Jet İşlemeli 700 motorunun tanıtılması ve hizmete girmesiyle, bu radara yakalanmayan İHA’nın uçuş yeteneklerinde önemli bir artış sağlanması beklenmektedir.

Şahid 181

Şahid 181, diğer adıyla Sa’ika, Şahid 171’in %60 oranında küçültülmüş bir modelidir ve iki zamanlı pervaneli bir motorla çalışır. Şahid 171’in yüksek maliyeti nedeniyle, üretim maliyetlerini düşürmek ve seri üretimi kolaylaştırmak amacıyla bu model geliştirilmiştir. İniş takımları çıkarılmış ve pistonlu motor kullanılarak maliyet optimizasyonu sağlanmıştır.

Şahid 181, dört adet Sadid 342 bombasını gövdesi dışında, kanat altındaki iki kızak arasında taşıyabilir. Sadid 342, katlanabilir kanatlara sahip olup, minimum yer kaplayarak dört adet bombanın yan yana taşınmasını sağlar. Bu özelliği, bu bombaları Şahid 181 için en uygun silah haline getirmiştir.

Şahid 191

Şahid 191, diğer adıyla Sa’ika 2, Şahid 181 ile benzer şekilde, Şahid 171’in %60 oranında küçültülmüş bir modelidir. Ancak bu model, pistonlu motor yerine bir turbojet motor kullanır.

Şahid 181’de kullanılan pervaneli motor nedeniyle radar izi artmış ve uçuş irtifası düşmüştür. Bu nedenle, Sadid 342 bombaları gövde dışında taşınmıştır. Ancak, Şahid 191 turbojet motor ve daha yüksek hız özellikleri sayesinde daha düşük radar izi sağlar. Bu nedenle, silahları gövde içine yerleştirilmiş bir bölmede taşır.

Şahid 191, 110 kilogram (1.078.8 Newton) itme gücüne sahip Turbujet 896 mikro motorunu kullanır. Bu motorun, 1.300 Newton itme gücüne sahip Tolou-10 mikro turbojet motorundan türetildiği düşünülmektedir. Daha yüksek uçuş irtifası ve radar gizliliği için iç silah yuvası tasarlanmış ve bu sayede görev sırasında gizliliği artırılmıştır.

Sa’ika 2, iç silah yuvasında iki adet Sadid 342 bombasını taşıyabilir. Sadid 342, katlanabilir kanatlara sahiptir ve tüpe ihtiyaç duymadan taşınıp ateşlenebilir. Bu bombalar, sabit kanatlara sahip Sadid 345’ten farklı olarak daha kompakt bir tasarım sunar.

Şahid 149 (Gazze İHA)

Şahid 149, diğer adıyla Gazze İHA, İran’ın en yeni askeri İHA projelerinden biridir. Bu ağır sınıf İHA, yüksek silah taşıma kapasitesi, çok yönlü görüntüleme ve veri aktarım yetenekleri, uzun menzili ve uçuş irtifası gibi özellikleriyle İran İHA sanayisinde önemli bir atılım gerçekleştirmiştir. Şahid 149, mevcut İHA teknolojilerindeki rekorları kırarak dikkat çekmiştir.

Gazze İHA’nın resmi menzili yaklaşık 2.000 kilometre olarak açıklanmış olsa da, bazı kaynaklar menzilinin bu rakamın ötesine geçtiğini öne sürmektedir. Uçuş süresi ve hızına bakıldığında, bu İHA’nın toplamda yaklaşık 12.000 kilometrelik bir mesafeyi kat edebileceği tahmin edilmektedir. Bu, çift yönlü bir operasyon hesaplandığında menzilinin 6.000 kilometreye ulaştığını göstermektedir. Ayrıca, bazı kaynaklar Devrim Muhafızları Komutanı’nın açıklamalarına dayanarak menzilinin 7.000 kilometreye kadar çıkabileceğini belirtmektedir. Şahid 149, İran’ın turbo-prop motor kullanan ilk İHA’sıdır.

Şahid 147

Devrim Muhafızları Hava-Uzay Kuvvetleri’nin yeni başarılarının tanıtıldığı etkinlikte, Şahid 147 adlı daha büyük bir İHA tanıtılmıştır. Bu İHA, 26 metre kanat açıklığı ile dikkat çekmektedir ve 60.000 feet (18.288 metre) irtifaya kadar ulaşabilmektedir. Bu yükseklik, Northrop Grumman RQ-4 Global Hawk gibi ABD yapımı İHA’ların uçuş irtifasına eşdeğerdir. Şahid 147, yüksek irtifa uçuş yeteneği sayesinde geniş bir bilgi toplama kapasitesine sahiptir ve stratejik operasyonlarda önemli bir rol oynayabilir.

Kerrar: İran’ın En Çeşitli İHA’sı

Kerrar İHA, İran Uçak Üretim Endüstrisi (HESA) tarafından üretilmiş olup, ilk kez 2010 yılında (1389 Hicri Şemsi) Savunma Sanayii Günü’nde resmi olarak tanıtılmıştır. Tanıtıldığı dönemde, Kerrar’ın iki ana görevi olduğu belirtilmiştir: radar ve savunma sistemlerini test etmek için uçan hedef olarak kullanılması ve hava bombardımanı operasyonları gerçekleştirmesi.

Bugüne kadar, Kerrar İHA’nın dört nesli tanıtılmıştır. Bu modeller arasında boyut ve uçuş özellikleri açısından küçük farklılıklar bulunmakla birlikte, her biri farklı görevlerde kullanılabilme esnekliğine sahiptir. Tüm Kerrar modelleri, katı yakıtlı hızlandırıcı ile raylı bir fırlatma platformundan havalanmakta ve inişleri paraşüt ve hava yastığı sistemi ile gerçekleştirilmektedir.

Kamikaze Kerrar İHA

Kamikaze Kerrar, İran’ın en çok yönlü İHA ailesinin en yeni üyesi olarak 2019 yılında (1398 Hicri Şemsi) düzenlenen Hava Savunma Tatbikatı sırasında tanıtılmıştır. Bu modelin geliştirilmesindeki temel amaç, saldırgan hava hedeflerine karşı hızlı müdahale (scramble) operasyonları gerçekleştirmektir.

Kerrar-3 modelinin başlıca özellikleri:

Uzunluk: 3,75 metre

Kanat açıklığı: 3,1 metre

Yükseklik: 1,5 metre

Maksimum kalkış ağırlığı: 750 kilogram

Faydalı yük kapasitesi: 250 kilogram

Uçuş irtifası: 35.000 feet (10.670 metre)

Maksimum hız: 700 kilometre/saat

Seyir hızı: 650 kilometre/saat

Uçuş süresi: 1 saat 15 dakika

Kerrar-3, JP-4 yakıtı ile çalışan Tolou-4 jet motoru ile donatılmış olup gövdesi ağırlıklı olarak alüminyumdan yapılmıştır.

Kerrar ailesinin diğer modelleri, 40.000 feet (12.200 metre) uçuş irtifasına ve 900 kilometre/saat maksimum hıza ulaşabilmektedir. Bu İHA’lar, yer istasyonu ile doğrudan bağlantı halinde 200 kilometre menzile, programlanmış otomatik uçuş modunda ise 800 ila 1.000 kilometre menzile sahiptir.

Kamikaze Kerrar, farklı navigasyon sistemleri ve burun kısmına yerleştirilmiş bir optik hedef belirleyici ile donatılmıştır. Ayrıca, hava savunma komuta merkezleri ile güvenli veri hattı aracılığıyla iletişim kurabilir. Bu özellikler sayesinde, kamikaze Kerrar, ülkenin herhangi bir noktasından otomatik olarak kalkış yapabilir, hedef bilgilerini doğrudan alabilir ve en uygun rotayı izleyerek hedefe ulaşabilir. Kerrar, hedefe doğrudan çarparak veya yeterli bir mesafeye yaklaştığında savaş başlığını patlatarak görevini tamamlar.

Keman 22 İHA

Keman 22, İran Ordusu Hava Kuvvetleri’nin uzun menzilli ve stratejik çok amaçlı İHA’sıdır. İlk kez Mart 2021’de (6 düzenlenen Ordu Günü töreninde halkın karşısına çıkarılmıştır. Keman 22, İran Ordusu’nun ilk geniş gövdeli muharip İHA’sı olup, 24 saatten fazla uçuş süresine ve çeşitli yükleri taşıma kapasitesine sahiptir.

Bu geniş gövdeli İHA, 8.000 metre yüksekliğe kadar uçabilmektedir ve operasyonel çok amaçlı Şahid 129 ve Muhacir 6 İHA’larına kıyasla daha üstün bir seviyededir. Ancak silah taşıma kapasitesi açısından Şahid 129‘dan daha az yük taşıyabilmektedir.

Keman 22, lazer güdümlü ve akıllı füzeler de dahil olmak üzere çeşitli mühimmat taşıyabilir ve uzak hedeflerin keşfi, gözetimi ve veri toplaması için kullanılabilir. Uçuş süresi, silah taşıma kapasitesi ve elektronik harp (JAM) sistemleri bakımından önceki modellerine kıyasla daha gelişmiştir. Bu geniş gövdeli İHA, 1,5 ton ağırlığa sahiptir ve 300 kilogram silah taşıma kapasitesine sahiptir.

İHA, muharip, optik ve elektronik harp yükleriyle donatılmış olup Hava Kuvvetleri’nin operasyonel gereksinimlerine göre tasarlanmıştır. Keman 22, dört adet Kaim serisi bombalar ve iki akıllı füze taşıyabilmektedir. Ayrıca, X-band jammer (elektronik karıştırıcı) sistemiyle donatılmıştır.

Tasarımı açısından Amerikan MQ-9 Reaper İHA’sına oldukça benzeyen Keman 22, şu anda son test aşamalarındadır. İran Ordusu, bu İHA’yı tatbikat bölgelerinin kontrolü ve denetiminde kullanmıştır.

Keman 22’nin özellikleri:

Uzunluk: 6,5 metre

Yükseklik: 2,5 metre

Kanat açıklığı: 17 metre üzerinde

Operasyonel menzili, ilk modele kıyasla 2.000 kilometre daha fazladır.

Keman 22, modern tasarımı, geniş operasyonel menzili ve çok amaçlı kullanım özellikleriyle İran’ın İHA teknolojisindeki gelişimini temsil etmektedir.